Myanmar u previranjima: Trenutno rukovodstvo uhapšeno, vojska proglasila vanredno stanje i preuzima kontrolu

Civilni lider Myanmara Aung Suu Kyi, zajedno sa predsjednikom i drugim najvišim političarima, uhapšeni su u ranim jutarnjim satima u ponedjeljak, kad je vojska zemlje proglasila jednogodišnje vanredno stanje poslije nedjelja eskalacija napetosti zbog navoda o namještanju glasova na novembarskim izborima.

Lider Myanmara Aung San Suu Kyi i druge visoke ličnosti iz vladajuće Nacionalne lige za demokratiju uhapšene su u ranojutarnjim prepadima u ponedjeljak u glavnom gradu Naypyitaw, prema portparolu stranke Myo Nyunt.

U saopštenju na vojnoj TV Myavaddy navodi se da je vojska proglasila vanredno stanje i preuzima kontrolu nad zemljom na godinu dana.

Myanmar’s leader Aung San Suu Kyi and other senior figures including President Win Myint were detained in a raid amid escalating tension between the civilian government and the military https://t.co/7jyiMIXUxO pic.twitter.com/WKgWx8nrOr

— Reuters (@Reuters) February 1, 2021

U deklaraciji, koju je potpisao prvi potpredsjednik U Myint Swe, koji će sada obavljati funkciju vršioca dužnosti predsjednika Myanmara, navodi se da se moć predaje vrhovnom komandantu odbrambenih službi Min Aung Hlaingu. U bivšoj prestonici

Yangonu, komercijalnom čvorištu Myanmara, trupe su, kako se izvještava, zaposjele gradsku skupštinu neposredno prije objave.

Do razvoja događaja došlo je onog dana kada je trebalo da se sastane parlament Myanmara, a novi članovi polože zakletvu nakon izbora u novembru.

Navodi o namještenim izborima

Tenzije eskaliraju od januara, kada je bauk vojnog puča prvi put pomenut u Myanmaru nakon što su počele da kruže tvrdnje o širokoj prevari birača tokom drugih opštih izbora u zemlji od kraja vojne vladavine 2011. godine.

Na glasanju 8. novembra, Nacionalna liga za demokratiju (NLD), koju je predvodila 75-godišnja Aung San Suu Kyi, bivša politička zatvorenica, osvojila je 83 posto raspoloživih mjesta. Stranka je potraživala 396 od 476 mjesta u kombinovanom donjem i gornjem domu parlamenta.

Međutim, vojska zemlje, poznata kao Tatmadaw, optužila je da je na izborima bilo masovnih prevara sa glasanjem, kao što su navodno duplicirana imena na biračkim spiskovima u mnogim okruzima, ali nije uspjela da svoje navode potkrijepi bilo kojim čvrstim dokazom.

Aung San Suu Kyi nije ponudila nikakve zvanične komentare na pobjedu svoje stranke na izborima ili na žalbe koje je pokrenula vojska. Međutim, stranka NLD je odbacila navode kao neosnovane. Prošle nedjelje je Državna izborna komisija zajednice odbacila navode.

Glasine o vojnom puču počele su da kruže nakon što je portparol oružanih snaga, brigadni general Zaw Min Tun, održao konferenciju za novinare prošle nedjelje o svojim navodima.

Rekao je da će vojska “preduzeti mjere” i koristiti sve raspoložive opcije, uključujući Vrhovni sud.

Zakon o balansiranju snaga

Svrgnuti lider Myanmara, dobitnik Nobelove nagrade za mir za njenu “nenasilnu borbu za demokratiju i ljudska prava” 1991. godine, došla je na vlast nakon istorijske pobjede na izborima 2015. godine.

Pobjeda opozicionarke, kćerke heroja nezavisnosti Myanmara, generala Aung San, ubijenog kada su joj bile samo dvije godine i neposredno prije nego što je Myanmar stekao nezavisnost od britanske kolonijalne vladavine 1948. godine, viđena je kao sredstvo za ubrzavanje procesa demontaže pola vijeka vojne vladavine.

1988. godine Aung San Suu Kyii vratila se u tadašnju prestonicu Yangon, gdje je bila umješana u studentske proteste, protiv vojske koja je vladala od puča 1962. godine.

Nakon suzbijanja protesta, Aung San Suu Kyi zatvorena je u svoju porodičnu kuću, gdje je ostala u pritvoru između 1989. i 2010. godine, u kućnom pritvoru.

Kada je NLD preuzela vlast, Aung San Suu Kyi preuzela je ulogu državne savjetnice, de facto rukovodeće pozicije, stvorene kako bi izbjegli ustavne odredbe koje joj onemogućavaju predsjedništvo.

Ustav Myanmara zabranjuje joj da postane predsjednica, jer su njen pokojni suprug i djeca strani državljani. Dok je sticala ogromnu narodnu podršku, njen politički položaj bio je oštećen nakon eskalacije Rohingya krize 2017. godine.

Well! It won't be the first time "Nobel Prize" has made a mistake in allocation. Just like Obama, Nobel Prize recipient Aung San Suu Kyi was a democracy icon in her homeland of Myanmar
Now, she faces harsh criticism over the "persecution" of Rohingya Muslims#KillingMachines pic.twitter.com/uBIVgXzNmf

— Nikki Santana (@sanrous2) April 27, 2018

Myanmarska političarka suočila se s kritikama unutar i izvan zemlje nakon što je preko 700.000 Rohingya ljudi pobjeglo iz Myanmara u susjedni Bangladeš nakon ofanzive koju su vlasti u državi Rakhine pokrenule kao odgovor na napad Rohingya pobunjenika na bezbjednosne položaje u tom području 25. septembra. Avgusta 2017. situacija je podstakla akutnu humanitarnu krizu u Bangladešu, gdje izbjeglice Rohingya i danas žive u kampovima za pomoć.

Award-winning photographer @MRHasan1977 has been visiting the camps in Cox’s Bazaar to document the #Rohingya #refugee crisis. He has shared with IPS a selection of images to document life in the Rohingya refugee camps https://t.co/OU9d3C6Sj4 pic.twitter.com/74OwHimA3Z

— Inter Press Service (@ipsnews) January 15, 2021

Dok je najviši sud UN-a, Međunarodni sud pravde, naložio vladi Myanmara da zaštiti svoje muslimanske manjine od progona, Myanmar je negirao tvrdnje da je ciljao civile.

Aung San Suu Kyi i ministar spoljnih poslova takođe su odbacili navode o genocidu, pri čemu su “teroristi” krivi za “ledeni brijeg dezinformacija” o krizi, a vojska je, kako se navodi, provodila “vladavinu zakona”.

Političarka je 2019. godine otišla u Hag kako bi se suočila sa optužbama za genocid pokrenut protiv Myanmara na Međunarodnom sudu u Hagu, gdje je priznala „mogućnost da su počinjeni ratni zločini“, ali je insistirala da su događaji u zemlji bili legitimna vojna  operacija protiv terorista.

Rohingyas su etnički muslimani, koji žive u državi Myanmar Rakhine, a budistička većina u zemlji ih je doživljavala kao ilegalne bengalske imigrante, infiltrirane sa brdskih staza Chittagong u Bangladešu.

1982. godine vlasti Myanmara donijele su zakon o državljanstvu, priznajući samo one koji su živjeli u zemlji prije 1824. godine i tako su Rohingyasima oduzeli državljanstvo.

“Utvrđena uloga” vojske

Ustav Myanmara iz 2008. godine, izrađen i sproveden tokom vojne vladavine, sadrži klauzulu koja mu je utvrdila trajnu ulogu u političkom sistemu.

Prema njemu, u slučaju da postoji nacionalna vanredna situacija, predsjednik, u koordinaciji sa Nacionalnim savjetom za odbranu i bezbjednost kojim dominira vojska, može izdati hitnu uredbu o predaji izvršnih, zakonodavnih i sudskih ovlaštenja vlade vojnom zapovedniku.

U skladu s tim, ustav kaže da vrhovni komandant može da preuzme vlast u ekstremnim okolnostima koje bi mogle rezultirati „raspadom unije, raspadom nacionalne solidarnosti i gubitkom suverene vlasti“. Ovo se može sprovesti samo tokom vanrednog stanja, koje je proglasio civilni predsjednik.

Vojsci je takođe zagarantovano 25 posto mjesta u parlamentu i kontrola nekoliko ključnih ministarstava.

Aung Suu Kyi, koja sada ima 75 godina, kod kuće se naziva “damom” i i dalje je izuzetno popularna među budističkom većinom. U 2020. godini, anketa koju je sproveo nadzorni organ Narodne alijanse za vjerodostojne izbore, pokazala je da 79 odsto ljudi ima povjerenja u Aung San Suu Kyi – u odnosu na 70 procenata godinu ranije.