Šta nas može naučiti jato riba o društvenim influenserima?

Prisila može umanjiti društveni uticaj, navodi se u novoj studiji o jatima sitne ribe.

Kao i mnogi drugi kičmenjaci, ljudi su društvena bića. U doba društvenih medija, mnogi od nas pripadaju digitalnim društvenim mrežama kojima dominiraju poznati YouTuberi, Instagram superzvijezde i TikTok senzacije koji su u zajednici poznati kao “influenseri”.

Ali suviše često poznate ličnosti na društvenim mrežama padaju u nemilost kada pokazuju neprilagođene osobine ponašanja povezane sa društvenom dominacijom. Na primjer, članak od 16. jula 2020. u njujorškom časopisu Zoe Haylock, “Kompletna vremenska linija mnogih pokušaja da se ‘otkažu’ Shane Dawson i Jeffree Star,” sačinjava krivudavu vožnju ova dva čovjeka i kako zaluđuju mnoge pratioce na YouTube.

Nakon što ste pročitali uvodni odlomak, možda ćete se zapitati: “Kakve veze imaju Shane Dawson i Jeffree Star sa jatom riba?” Slijedi objašnjenje kako ove naizgled nepovezane frakcije mogu imati slične karakteristike:

Kada je u pitanju utvrđivanje kako određene osobine ponašanja mogu uticati na društvenu dinamiku, istraživači često dobijaju nove tragove o ljudskoj prirodi proučavanjem drugih društvenih sistema kralježnjaka u životinjskom carstvu. Na primjer, nova studija o ribama vrste ciklida (Astatotilapia burtoni), koju su vodili Mariana Rodriguez-Santiago sa Univerziteta Teksas u Austinu i Alek Jordan iz Instituta Mak Planck za ponašanje životinja i Univerzitet Konstanz u Njemačkoj, sugeriše da su agresivni i silni pojedinci u grupi skloni gubitku društvenog uticaja ako pokazuju previše društvene dominacije. Jordan je glavni istraživač u MPIAB integrativnoj laboratoriji za ekologiju ponašanja “The Jordan Lab.”

Najnoviji nalazi laboratorije Jordan objavljeni su 16. jula u Zborniku Nacionalne akademije nauka. Prema autorima, ovo istraživanje baca svjetlo na to kako pojedinci u organizaciji mogu ometati efikasnu komunikaciju. Kako autori objašnjavaju:

“Atributi koji pojedincima omogućavaju da dostignu položaje društvene moći i dominacije su uobičajeni za mnoge društvene sisteme kičmenjaka: agresija, zastrašivanje i prisila. Ove osobine mogu biti povezane sa uticajem, ali mogu biti i socijalno averzivne i na taj način smanjiti društveni uticaj dominantnog pojedinca.”

“Iste osobine koje vas čine moćnim u jednom kontekstu mogu aktivno umanjiti vaš uticaj u drugima, posebno kontekst u kojem su pojedinci slobodni da biraju koga da prate”, rekao je viši autor Jordan. “Dominantni pojedinci mogu svoje prisile na grupu forsirati pritiskom, ali to ih čini i socijalno averzivnima.”

Značajno je da u društvenom sistemu ciklida riba najmanje agresivni pojedinci u grupi često mogu imati najveći uticaj. “Naši rezultati ilustruju da iako dominantni pojedinci najčešće dođu na pozicije moći, u stvari mogu istovremeno stvoriti strukture sa najmanje uticaja”, rekao je Jordan.

Za ovo istraživanje o tome kako osobine ponašanja poput društvene dominacije utiču na društveni uticaj, istraživači su proučavali različite grupe riba ciklida, koje su sve bile dio iste društvene mreže i žive u istom akvarijumu. “Ova vrsta formira grupe sa strogom društvenom hijerarhijom, u kojima dominantni mužjaci kontrolišu resurse, teritoriju i prostor”, rekla je autor Rodriguez-Santiago u saopštenju.

Među vrstama riba dominantni mužjaci imaju tendenciju da na svojim tijelima imaju jarko žutu, plavu i crvenu pigmentaciju; više podređeni mužjaci imaju manje živopisne boje. Pošto je dominantnu i podređeniju ribu lako uočiti po njihovim bojama, istraživači su primijetili kako se oblici društvene dominacije i društvenog uticaja odigravaju tokom rutinskog društvenog ponašanja i tokom složenijih zadataka društvenog učenja za koji je potreban konsenzus.

Kao što Rodriguez-Santiago objašnjava, istraživači su željeli da znaju „da li su živopisni dominantni mužjaci, koji su agresivni, centralni u svojim društvenim mrežama i da li upravljaju resursima kao najuticajniji? Ili uzorci podređenih mužjaka imaju najveći uticaj, uprkos tome što su pasivni, neteritorijalni i imaju malu ili nikakvu kontrolu nad resursima.”

Zanimljivo je da su istraživači utvrdili da su tokom rutinskih društvenih interakcija dominantni mužjaci neprestano vršili najveći uticaj „jureći i gurajući grupu uokolo“. Međutim, tokom složenih društvenih zadataka, gdje su druge ribe u akvarijumu mogle birati koga će pratiti, naizgled “podređeni mužjaci” završili s većim uticajem unutar svoje društvene grupe. Generalno se činilo da je svaka škola riba naučila da izbjegava dominantne jedinke i bili su spremniji da prate manje agresivne članove svoje društvene mreže.

Istraživači su takođe koristili praćenje životinja zasnovano na mašinskom učenju, što im je omogućilo da prate kako društvena dominacija utiče na društveni uticaj u različitim kontekstima. Iako su dominantni mužjaci često komunicirali s drugim ribama, kompjuterska analiza pokazala je da ih drugi izbjegavaju i skloni su da zauzmu periferne lokacije u akvarijumu, daleko od grupe.

Naravno, apsurdno bi bilo sugerisati da grupna dinamika ciklida riba koje žive u laboratorijskom akvarijumu direktno reflektuje kako društvena dominacija i društveni uticaj zapravo djeluju u stvarnom svijetu među raznim ljudskim bićima. Pored toga, ovo istraživanje nudi neke uvide u evolucijsku psihologiju unutar životinjskih društava koji otvaraju oči kada je u pitanju kako različiti stilovi vođstva mogu propasti ili uspjeti.

“U mnogim društvima, bilo da su životinje ili ljudi, pojedinci na položajima moći posjeduju sličan niz osobina, a to su agresija, zastrašivanje i prisila. Ali za efikasnu komunikaciju je neophodno prisustvo različitih glasova, a ne samo najglasnijih.” Jordan je zaključio. “Naši rezultati iz prirodnog sistema pokazuju da omogućavanje alternativnih puteva do položaja moći može biti korisno u stvaranju jačih savjetodavnih, vladalačkih i obrazovnih struktura.”