Od skoro 50 planiranih mini hidroelektrana u Crnoj Gori, u toku posljednjih desetak godina izgrađeno je svega sedam. Građani plaćaju naknadu kako bi se stimulisali investitori, ali iskorištenost hidroloških potencijala i dalje je svega 17 odsto.
I pored potrebe za novim obnovljivim izvorima električne energije, u Crnoj Gori je tokom posljednjih desetak godina izgrađeno svega sedam mini hidroelektrana. Od tog broja šest hidroelektrana sa planiranom godišnjom proizvodnjom od oko 35,4 gigavat časova, okvirne vrijednosti oko 15,3 miliona eura, izgrađeno je tek tokom prošle 2015. godine.
Prema riječima ministra ekonomije u Vladi Crne Gore Vladimira Kavarića, u toku je realizacija 21 ugovora za izgradnju 41 male hidroelektrane, ukupne instalisane snage 72 megavata i planirane godišnje proizvodnje od 244 gigavat časova. Tokom 2016. godine planira se puštanje četiri male hidroelektrane. Očekivani ukupan nivo investicija na osnovu potpisanih ugovora je oko 110 miliona eura.
Koncesije za gradnju malih hidroelektrana do sada su ustupljene uglavnom na sjeveru zemlje, na teritoriji opština Kolašin, Mojkovac, Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Plav, Gusinje, Plužine, kao i na teritoriji jedne primorske opštine – Budve.
Uzroci zbog kojih se izgradnja ovih energetskih objekata odvija sporije nego što se očekivalo su raznovrsni – od nepoštovanja obaveza predviđenih ugovorom o koncesiji od strane investitora i neažurnosti prostorno-planske dokumentacije, nepostojanja vodoprivrednih osnova, katastra vodotoka, i plana razvoja malih hidroelektrana, preko nedoumica vezanih za mogući negativni uticaj na životnu sredinu, pa sve do činjenice da ova vrsta projekata nije prepoznata od strane banaka, u smislu otvaranja kreditnih linija za njihovo finansiranje.
Građani plaćaju stimulisanje investitora
Odobravanje gradnje energetskih objekata od strane privatnih, domaćih ili stranih investitora vrši se putem javnog nadmetanja ili dodjelom energetske dozvole. U cilju stimulisanja investitora Vlada Crne Gore donijela je uredbu kojom je uvela naknadu za podsticanje proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora. Visina naknade predstavlja dodatak na cijenu električne energije za sve kupce i izražava se u centima po kilovat času. Sredstva naknade koriste se za plaćanje električne energije povlašćenim proizvođačima po podsticajnim cijenama.
Ova naknada je od juna 2016. duplo povećana i na računima za struju obračunava se po 0,1290 eurocenti po kilovat satu. Na prosječnom računu od 35 eura građani plaćaju 48 centi. Ovo je bilo već drugo povećanje naknade samo u ovoj godini. Ovaj podatak, zajedno sa činjenicom da su preduzeća koja se tretiraju kao povlašteni proizvođači kojima se plaća podsticajna cijena novcem dobijenim od naplate naknade, u vlasništvu pojedinaca izuzetno bliskih vodećim ljudima u vlasti, doveo je do brojnih optužbi, naročito od strane opozicije, koja tvrdi da se naknada povećava samo sa jednim razlogom, odnosno da se “napune nečiji džepovi”.
Hidrološki potencijal iskorišten samo 17 odsto
Hidrološki potencijal Crne Gore gotovo je potpuno neiskorišten. Zapravo, iskorišteno je svega 17 odsto. Izgradnjom mini hidroelektrana Crna Gora, pored ostalog, ispunjava svoju obavezu iz agende evropskih integracija da do 2020. godine ostvari cilj od 33 odsto učešća energije proizvedene iz obnovljivih izvora u ukupnoj potrošnji. Osim toga, očekuje se dobijanje viška električne energije koji se može usmjeriti na izvoz, što će posebno dobiti na značaju nakon izgradnje podmorskog energetskog kabla između Crne Gore i Italije.