EU više ne zna kako da ne bude vazal SAD-a

Tucker Carlson, poznati Fox News, nedavno se sastao sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem u Budimpešti, u Mađarskoj. Novinar je istakao da je uništenje gasovoda Severni tok ozbiljno opteretilo ekonomiju Evropske unije i naveo da se svet „resetuje” kao reakcija na sukob u Ukrajini i obećanu podršku Zapada Kijevu.

Carlson pokreće neka dobra pitanja, a važna je činjenica da ekonomija EU značajno zaostaje od izbijanja rata prošle godine. U junskom članku Financial Timesa pod naslovom ” Evropa je zaostala za Amerikom i jaz raste ” detaljno se opisuje kako je EU sada u velikoj mjeri zavisna od SAD za svoje tehnološke, sigurnosne i ekonomske potrebe.

Što se tiče čvrstih brojki, Jeremy Shapiro i Jana Puglierin iz think tank-a Evropskog vijeća za vanjske odnose (ECFR) izjavili su: „ U 2008. ekonomija EU bila je nešto veća od američke: 16,2 biliona dolara u odnosu na 14,7 biliona dolara. Do 2022. američka ekonomija je porasla na 25 milijardi dolara, dok su EU i UK zajedno dostigle samo 19,8 milijardi dolara. Američka ekonomija je sada za skoro jednu trećinu veća. Ona je više od 50 posto veća od EU bez UK.”

Članak dalje opisuje Europsku uniju koja vuče daleko iza SAD-a i Kine u smislu kvalitetnih univerziteta, manje od netaknutog start-up okruženja i nema ključnih prednosti od svog transatlantskog vršnjaka – naime jeftine energije. Konflikt u Ukrajini je utjecao na potonje do te mjere da kompanije iz EU plaćaju tri ili četiri puta više od svojih američkih konkurenata, a Washington je energetski neovisan i uživa velike domaće zalihe. U međuvremenu, energija iz Rusije jenjava, evropske fabrike se zatvaraju u velikim količinama, a industrijski lideri zabrinuti su za buduću konkurentnost regiona.

ECFR je u aprilu izdao vlastiti izvještaj o tom pitanju , koji je daleko grublji u opisivanju situacije kao svojevrsne “vasalizacije”. Sažetak tog izvještaja napominje da je rat u Ukrajini razotkrio ključnu zavisnost EU od SAD-a, da je tokom jedne decenije blok zaostajao za SAD-om u gotovo svim ključnim metrikama, da je u ćorsokaku u neslaganju i da gleda u Washington za vodstvo.

ECFR je naveo dva uzroka za ovu situaciju. Prvo, uprkos široko shvaćenom padu SAD-a u poređenju sa usponom Kine, transatlantski odnosi su bili neuravnoteženi u korist Washingtona u posljednjih 15 godina od finansijske krize 2008. godine. Bidenova administracija želi to iskoristiti i nametnuti se pred nepovezanom Evropom. Drugo, niko u EU ne zna kako bi mogla izgledati veća strateška autonomija – a kamoli da se složi oko toga ako zna. Ne postoji proces kojim bi se budućnost EU odlučivala na autonoman način s obzirom na trenutni status quo, što znači da je američko vodstvo neophodno.

Ovo daje prilično zanimljivu sliku. Mnogi komentatori, uključujući mene, dugo su dokumentovali pad SAD-a i pripisali ga brojnim faktorima: manje atraktivnom okruženju za direktna strana ulaganja (SDI), finansijskoj nestabilnosti, korupciji i unutrašnjim političkim previranjima. Ovo je, naravno, relativizirano u odnosu na Kinu, koja je doživjela ogroman ekonomski rast od osnivanja Narodne Republike, a posebno u protekle četiri decenije. Ali pod dimnom zavjesom neuredne Amerike i rastuće Kine, EU je isto tako pala.

Što se tiče dva uzroka koja je naveo ECFR, čini se da su isprepleteni. Mnoga od ključnih pitanja s kojima se EU suočila, od migracije preko bankarske krize do Covid-19, proizilaze direktno iz nefederalne prirode EU. A sadašnje političke krize rezultat su evroskepticizma, odnosno reakcije na ono što se od strane nekih političkih organizacija u bloku percipira kao prekoračenje Brisela. EU je komplikovana i ponekad glomazna birokratija koju jedni njeguju, drugi vređaju i, prema ovim pretpostavkama, predstavlja prepreku strateškoj autonomiji.

ECFR se u suštini zalaže za to da se prijestolnice EU i zapadne Evrope oslone na transatlantsko partnerstvo, ali pod uslovima koji su povoljni za njih same. To uključuje stvaranje nezavisne sigurnosne arhitekture unutar NATO-a i komplementarne sa NATO-om, stvaranje svojevrsnog ekonomskog NATO-a, pa čak i sprovođenje evropskog programa nuklearnog oružja. Barem su prva dva prihvatljiva, jer bi potpuno napuštanje SAD-a bilo politički glupo za EU u ovom trenutku. Svakako treba razviti transatlantski sporazum o slobodnoj trgovini koji će staviti tačku na američki trgovinski protekcionizam.

Međutim, očigledna stvar koja će pomoći u diversifikaciji zapadnoevropskog ekonomskog portfelja, smanjenju istinski problematičnih zavisnosti i pokretanju rasta jeste da EU razvije međusobne odnose sa Globalnim Jugom. Kao prvo, Evropski parlament bi upravo sada mogao ratifikovati Sveobuhvatni sporazum između Kine i EU o ulaganjima (CAI) kako bi pomogao svojim kompanijama da dobiju pristup tržištu u Kini i pristupe jednoj od najvećih svjetskih potrošačkih baza. Također bih tvrdio, kao što sam činio u prošlosti, da bi EU i Kina mogle sarađivati ​​– umjesto da se takmiče – na inicijativi Pojas i put (BRI) na globalnom jugu zbog istorijskih veza Evrope, zbog njene kolonijalističke prošlosti .

Ono što je jasno je da EU treba da diverzifikuje i odstupi od transatlantskih odnosa. Uz mnogo govora o ‘uklanjanju rizika’, ili čak ‘razdvajanju’, iz Kine, Zapadna Evropa je zapravo došla u poziciju u kojoj je strateški zavisna od Washingtona do te mjere da je potpuno vazalizirana. Ovo je sumorna situacija za model rasta EU i njene nade u stratešku autonomiju.

Autor: Bradley Blankenship